Zorgverzekeraars en medicijnleveranciers trekken samen op in strijd tegen de medicijntekorten

Geneesmiddelentekorten zijn een sterk groeiend mondiaal probleem. Ze worden veroorzaakt door een groot aantal factoren, zoals onder andere tekorten aan grondstoffen en productieproblemen in het buitenland. Maar ook logistieke problemen spelen steeds vaker een rol, zoals nu door de aanvallen op de scheepvaart in de Rode Zee. Nederlandse zorgverzekeraars, leveranciers, groothandels en apothekers hebben helaas zeer beperkt invloed op de meeste van de leveringsproblemen in Nederland.

Preferentiebeleid
Waar zorgverzekeraars wel invloed op hebben is hun eigen inkoopbeleid. Dit zogeheten preferentie- of voorkeursbeleid houdt in dat zorgverzekeraars binnen een groep van uitwisselbare medicijnen met dezelfde werkzame stof, een vergelijkbare dosering en toedieningsvorm een preferent geneesmiddel aanwijzen. Iedere zorgverzekeraar heeft een eigen preferentiebeleid met eigen leveringsvoorwaarden, prijzen en meerjarige contracten. Dit scheelt elk jaar naar schatting 800 miljoen euro tot een miljard euro aan zorgkosten, die dan niet worden verrekend in de premies.
Of dit voorkeursbeleid direct invloed heeft op de huidige medicijntekorten is onduidelijk. ”Mensen willen hun voorgeschreven medicijnen kunnen ophalen bij de apotheek. Soms lukt dat niet. Dat is heel vervelend, niet alleen voor de medicijngebruikers, maar natuurlijk ook voor de medewerkers van de apotheken. Daarom hebben we samen met de leveranciers gekeken wat we als zorgverzekeraars kunnen doen via het inkoopbeleid’’, vertelt algemeen directeur Petra van Holst van ZN.

Afspraken tussen leveranciers en zorgverzekeraars
De afgelopen maanden zijn de leveranciers, vertegenwoordigd door BOGIN en GLN, en de zorgverzekeraars via ZN intensief met elkaar in gesprek geweest. Ze zaten in een speciale taakgroep, die onder de werkgroep Gezonde Nederlandse Geneesmiddelenmarkt (GNGM) van het ministerie van VWS valt, om samen te kijken of er maatregelen zijn te nemen, die op korte termijn een verschil kunnen maken.

Er zijn drie afspraken gemaakt:

• Tussentijdse prijsaanpassingen: als door bijvoorbeeld duurdere grondstoffen de prijzen die de leveranciers met de zorgverzekeraars zijn overeengekomen te laag blijken te zijn, kunnen deze tussentijds na overleg aangepast worden zodat de levering vergemakkelijkt of geborgd wordt. Zo kan een leverancier bijvoorbeeld een duurdere transportoptie inzetten (bijvoorbeeld per vliegtuig in plaats van per boot) waardoor de geneesmiddelen toch snel naar Nederland vervoerd kunnen worden. Maar belangrijker nog is dat een prijsverhoging nodig kan zijn om een product beschikbaar te houden.
• Spreiding inkoop: voortaan zullen er contracten met een maximale duur van twee jaar worden uitgezet. Daarbij zullen de zorgverzekeraars aanvullend om en om per jaar de tenders uitschrijven. Hierdoor krijgen leveranciers bij de meeste producten jaarlijks de kans om voorkeursgeneesmiddelen te leveren en wordt het daardoor ook aantrekkelijker om een product breder beschikbaar te houden. Als leveranciers een tijd lang niet mogen leveren aan de apotheken, stoppen ze mogelijk de levering helemaal en blijven er minder leveranciers in de markt over. Deze aanpassing gaat, vanwege de huidige contractuele verplichtingen, in per 2025.
• Aanpassen financieel beleid bij niet nakomen contract: als een leverancier niet het overeengekomen contract kan nakomen, brengt dit extra kosten voor de zorgverzekeraar met zich mee. Een aantal zorgverzekeraars verhaalt deze kosten op de leverancier. Zorgverzekeraars kunnen dan immers niet garant staan voor de levering van dat geneesmiddel aan hun verzekerden. Voortaan gaan leveranciers bij leveringsproblemen in gesprek met de zorgverzekeraars over de oorzaak hiervan en over het al dan niet beboeten en de hoogte van de boete. Dit helpt fabrikanten en zorgverzekeraars om gezamenlijk te komen tot een oplossing van het tekort.

Tevreden over aanpassingen
Alle partijen zijn tevreden over de afgesproken maatregelen. Jean Hermans, voorzitter van de BOGIN: ”We zijn blij dat de minister het initiatief heeft genomen om te komen tot aanpassingen in het preferentiebeleid, die ertoe moeten leiden dat patiënten, artsen en apothekers in Nederland minder last moeten hebben van geneesmiddelentekorten. De afgelopen maanden hebben we als partijen constructief gewerkt aan die doorontwikkeling van het inkoopproces. Samen hebben we stappen gezet, waarbij we samen het “wat” hebben vastgesteld. Iedere zorgverzekeraar gaat de gemaakte afspraken vertalen in zijn inkoopbeleid.”
Hij en voorzitter Jan Broeren van de GLN benadrukken dat de afgesproken maatregelen niet alle tekorten zullen oplossen. Broeren: ”Ik ben erg blij met de afspraken. Ze helpen mee de beschikbaarheid van geneesmiddelen niet verder onder druk te zetten. Leveranciers zullen nu minder geneigd zijn om vanwege Nederlandse omstandigheid geneesmiddelen van de markt te halen.’’ BOGIN-voorzitter Jean Hermans: ”Dit is de eerste stap, maar er is meer nodig. We zullen in de komende tijd met alle stakeholders aan de slag gaan om de volgende stappen te zetten.”

Samen zoeken naar oplossingen tekort
De drie partijen gaan de uitkomsten van de maatregelen monitoren, evalueren en door met het zoeken naar andere oplossingen. Zorgverzekeraars zien de aanpassingen van het preferentiebeleid als een begin. Zij willen een bredere verkenning van alle feiten en mogelijke oplossingsrichtingen rondom de geneesmiddelentekorten en gaan daarover graag in gesprek met andere partijen, zoals de apothekers. Petra van Holst: ”Om er samen voor te zorgen dat de leverbaarheid van de geneesmiddelen verbetert. In het belang van de patiënten.’’